Spis treści:
- Mącznica lekarska — charakterystyka
- Właściwości mącznicy lekarskiej
- Mącznica — stosowanie
- Mącznica lekarska w ogrodzie
- Jak uprawiać mącznicę?
Mącznica lekarska — charakterystyka
Mącznica lekarska (Arctostaphylos uva-ursi) to zimozielona krzewinka z rodziny wrzosowatych, której potocznymi nazwami są: niedźwiedzie grono, mącznica garbarska lub chrościna. Jej natywnym obszarem występowania jest strefa arktyczna oraz umiarkowana półkuli północnej. W Polsce występuje głównie na terenach nizinnych w północnej części kraju, zasiedlając wrzosowiska, wydmy i bory sosnowe. W górach natomiast można znaleźć jedynie jej pojedyncze stanowiska. Roślina ta dobrze rośnie na kwaśnych i próchnicznych glebach. Osiąga nie więcej niż 10-20 cm wysokości, ale za to może pochwalić się długimi, metrowymi gałązkami, które rozścielają się i wytwarzają korzenie. Z tego też względu mącznica bardzo dobrze sprawdzi się jako roślina okrywowa, która ograniczy ilość czasu poświęconego na walkę z chwastami w ogrodzie.
Co wyróżnia mącznicę spośród innych okrywowych roślin?
Bardzo łatwo rozpoznać ją po wyglądzie młodych pędów. Mają one charakterystyczną, łuszczącą się korę. Ponadto jej skrętoległe, zimozielone liście pokryte są na brzegach włoskami, a kwiaty, które pojawiają się od kwietnia do czerwca przybierają jasnoróżową lub białą barwę. Co ciekawe, nie są to kwiaty o typowym wyglądzie. Zebrane po 4-5 w zwisłe grono, zrośnięte są w beczułkowatą koronę o 5 drobnych ząbkach, która wewnątrz jest owłosiona. Mącznica kwitnie od kwietnia do czerwca, a na miejscu kwiatów pod koniec lata pojawiają się charakterystyczne, czerwone i cierpkie w smaku owoce (jagody), od których wzięła się potoczna nazwa “niedźwiedzie grono”. Choć dawniej ludy północnych krajów je spożywały to aktualnie uznaje się je za niejadalne. Na szczęście, nie są one toksyczne — ich zjedzenie nie wiąże się z nieprzyjemnymi konsekwencjami.
Właściwości mącznicy lekarskiej — biały kruk wśród ziół
Walory prozdrowotne mącznicy lekarskiej znane były już od bardzo dawna. W naszym kraju również cieszyła się sporą popularnością, a jej nadmierne pozyskiwanie dla celów leczniczych w połączeniu z ekspansją przemysłu doprowadziło niestety do wyginięcia wielu jej stanowisk. Z tego względu, aktualnie mącznica lekarska objęta jest ścisłą ochroną gatunkową i można znaleźć ją głównie na terenach parków narodowych bądź rezerwatów przyrodniczych.
Dobroczynne właściwości mącznicy lekarskiej to nie jest tylko niepotwierdzony wymysł ludowej medycyny. Warto wiedzieć, że jej liście, jako surowiec leczniczy, zostały opisane w Farmakopei Polskiej oraz Farmakopei Unii Europejskiej. Zbiór liści można przeprowadzać w okresie od kwietnia do września.
Liście mącznicy lekarskiej zawierają:
- dość dużą ilość garbników (około 20%),
- śluzy,
- mikroelementy (sód, wapń),
- kwasy organiczne (m.in. galusowy, chinowy czy elagowy),
- glikozydy fenolowe (m.in. arbutynę),
- triterpeny (kwas ursolowy),
- około 1,5% flawonoidów, takich jak izokwercetyna, kwercetyna oraz hiperozyd.
Właściwości tych związków sprawiają, że mącznica lekarska wspomaga działanie moczopędne (flawonoidy), bakteriobójcze (glikozydy fenolowe) oraz ściągające (garbniki). Z liści można sporządzić odwar, który polecany jest w przypadku przerostu gruczołu krokowego, kamicy nerkowej, łagodnych zakażeń dróg moczowych, białkomoczu oraz bezmoczu. Istotnym warunkiem skuteczności tego ziela jest alkaliczny odczyn moczu (uzyskiwany poprzez picie np. wody mineralnej) i nadzór lekarski nad prowadzeniem kuracji. Nie, to nie żart. Kuracja z wykorzystaniem mącznicy lekarskiej może powodować skutki uboczne, dlatego nie powinno się jej stosować samodzielnie.
Prozdrowotne właściwości mącznicy nie ograniczają się tylko do układu moczowego. Może być pomocna w obniżaniu poziomu cholesterolu we krwi i w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych spowodowanych nadmiernym rozrostem flory jelitowej.
Ponadto, ze względu na obecność działającego depigmentacyjnie hydrochinonu, roślina ta bywa składnikiem preparatów przeznaczonych do rozjaśniania skóry i łagodzenia jej stanów zapalnych. Dobrze sprawdzi się także do przemywania oczu, płukania jamy ustnej czy okładów na bóle pleców.
Przeczytaj również: Cenne zioło na problemy trawienne i nie tylko. Uważaj, piołun w nadmiarze może szkodzić
Mącznica posiada wiele właściwości zdrowotnych. Fot. 123RF.com
Mącznica — stosowanie
Jak już zostało wspomniane wcześniej, dobrze byłoby, aby nad leczniczym zastosowaniem tej rośliny trzymał pieczę lekarz. Nie bez powodu. Zbyt duże dawki mogą doprowadzić do zatrucia, objawiającego się m.in. wymiotami, uszkodzeniem wątroby, kurczami, stanami pobudzenia, niedokrwistością hemolityczną. Za względnie bezpieczne uznawane jest używanie gotowych mieszanek ziołowych i preparatów. Nie powinny jednak sięgać po nie osoby zmagające się z chorobami nerek, dzieci, kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące piersią.
Mącznica lekarska w ogrodzie – nie tylko na surowiec zielarski
Choć stosowanie mącznicy w celach leczniczych nie zawsze jest takie proste i miewa niekorzystne skutki, to choćby przez jej walory estetyczne oraz użytkowe, zdecydowanie warto rozważyć jej obecność w swoim ogrodzie. Roślina ta doskonale zastąpi trawnik na nierównym terenie, wypełni przestrzenie pomiędzy drzewami i krzewami lub stanie się akcentem dekoracyjnym przydomowego skalniaka. Dobrze prezentuje się w towarzystwie azalii i różaneczników. Dzięki swoim rozścielającym się i dość płasko rosnącym pędom, może stać się doskonałą konkurencją dla chwastów. Dzięki temu może być nie tylko urozmaiceniem ogrodu, ale także sprawić, że utrzymanie porządku w ogrodzie będzie kosztowało mniej wysiłku.
Decydując się na zasadzenie mącznicy w ogrodzie, można wybrać jedną z kilku dostępnych ozdobnych odmian, np. ‘Wood’s Red’, Vancouver Jade’ lub ‘Pont Reyes’.
Jak uprawiać mącznicę?
Mącznica lekarska nie jest trudna w uprawie. Ma wymagania podobne do wrzosów, przez co ich towarzystwo z pewnością będzie jej odpowiadać. Co ważne, nie jest podatna na szkodniki i choroby. Aby dobrze rosła i pięknie kwitła, warto zapewnić jej przepuszczalną, próchniczną i kwaśną glebę w słonecznym lub nieznacznie zacienionym stanowisku. Świetnie sprawdzą się nawet skaliste bądź piaszczyste podłoża.
Pielęgnacja mącznicy lekarskiej
Jeśli chcesz, aby twoja mącznica efektownie porastała wybrany kawałek ziemi, pamiętaj:
- po posadzeniu jej, warto ściółkować glebę korą sosnową lub trocinami iglaków,
- mącznica jest dość odporna na niedobór wody i zwykle nie wymaga podlewania. Jednak młode rośliny powinny być koniecznie nawadniane zaraz po posadzeniu oraz w okresie suszy;
- nie martw się o jej zimowanie, bowiem roślina ta jest całkowicie mrozoodporna. Czasem można spotkać się zaleceniem otulenia mącznicy agrowłókniną, jednak głównym celem jest wtedy ochrona jej liści przed uszkodzeniem związanym z niezbyt korzystnymi zimą warunkami pogodowymi;
- choć mącznica łatwo sama się rozkrzewia, możesz rozmnożyć ją poprzez zielone lub półzdrewniałe pędy;
- nie musisz pamiętać o jej nawożeniu ani przycinaniu - roślina ta kompletnie nie potrzebuje tych zabiegów pielęgnacyjnych. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wychodzi poza przeznaczony dla niej obszar.
Nawet jeśli wybierzesz ozdobne odmiany mącznicy do swojego ogrodu, z pewnością nie pożałujesz. Jej walorami dekoracyjnymi możesz cieszyć się nie tylko na zewnątrz, wyglądając przez okno. Zrywając gałązki z nietypowymi owocami, a następnie je susząc, uzyskasz świetny dodatek do bukietów czy po prostu ozdobę do wazonu.
Przeczytaj również:
Roślina nie tylko dla kotów! Kocimiętka złagodzi bóle brzucha i pomoże na bezsenność
Kocimiętka to piękna roślina, która zawiera w sobie wiele leczniczych substancji, takich jak olejki eteryczne, garbniki, czy gorycze. Fot.123RF.com