Topinambur – co to jest?
Topinambur łac. Helianthus tuberosus L. jest gatunkiem, który pochodzi z rodziny astrowatych. Jego nazwa wzięła się od plemienia Indian z Ameryki Północnej, które słynęło z uprawy tej rośliny. Jednak w Polsce częściej można spotkać określenie „słonecznik bulwiasty” lub „bulwy”. Choć przed laty topinambur zastąpiły ziemniaki, obecnie wiele osób ponownie po niego sięga ze względu na łatwość w uprawie, odporność na szkodniki i wszechstronne zastosowanie.
Słonecznik bulwiasty jest klasyfikowany jako warzywo. Topinambur ma bulwy jadalne, które mają bardzo różnorodny kształt i liczne wypustki. Często rosną one w skupiskach, co ułatwia ich zbieranie. Jednak to nie jedyny jego element, który zasługuje na uwagę.
Roślina wytwarza także wysokie łodygi o długości ok. 2 m, które porastają krótkie, szorstkie włoski. Wzdłuż nich wyrastają owalne, ostro zakończone liście, a na ich końcach tworzą się drobne kwiaty. Łodygi ścina się jesienią i suszy. Świetnie sprawdzają się jako ściółka pod inne rośliny, do kompostowania, a także jako rozpałka zimą.
fot. Pixabay.com
Topinambur – kwiaty
Mimo wielu walorów bulw rośliny, na szczególną uwagę zasługują także kwiaty topinamburu. Są podobne do ukochanego przez polskich ogrodników słonecznika pospolitego. Nic dziwnego. W końcu obie rośliny wywodzą się z rodziny astrowatych. Jednak kwiaty z bulwy są o wiele drobniejsze i w polskich warunkach nie wytwarzają nasion, ale za to są miododajne, przez co uwielbiają je pszczoły.
Roślina kwitnie krótko i bardzo późno – od października do pierwszych przymrozków, przez co przez większość roku można podziwiać wyłącznie jej strzeliste łodygi pokryte zielonymi liśćmi. Mimo to jest chętnie wybierana przez ogrodników do ozdoby ogrodu jesienią.
Topinambur – uprawa
Jedną z największych zalet słonecznika bulwiastego jest to, że jest bardzo prosty w uprawie. Co więcej, wystarczy raz umieścić go w swoim ogrodzie, aby pozostał w nim na lata. Z powodzeniem może rosnąć w jednym miejscu nawet przez kilkanaście lat! Dodatkowo bardzo szybko rośnie i łatwo się rozprzestrzenia, jeśli regularnie nie usuwa się jego bulw.
Wystarczy zapewnić mu:
- słoneczne lub lekko zacienione stanowisko,
- żyzną glebę o odczynie pH w przedziale 6-8. Jednak z powodzeniem rośnie także w ziemi niskiej klasy,
- regularne, ale rzadkie nawadnianie, głównie w czasie długiej suszy,
- sporadyczne nawożenie produktami naturalnymi, np. gnojówką z pokrzywy, biohumusem, albo kompostem.
W takich warunkach uzyskasz jędrne i duże bulwy, które zaskoczą cię smakiem i aromatem. Jednak nie musisz martwić się, jeśli nie możesz mu ich zapewnić. Topinambur wybacza brak specjalnych warunków i będzie rósł, nawet jeśli gleba nie będzie dobrej klasy, a Ty zapomnisz o nawozie. Dlatego możesz go spotkać nie tylko na polach uprawnych, ale także np. przy rowach, na nieużytkach lub wysypiskach, gdzie warunki nie są zbyt korzystne.
Co ciekawe, słonecznik bulwiasty doskonale radzi sobie zimą, w przeciwieństwie do popularnych ziemniaków! Dzięki temu, że jego bulwy są mrozoodporne, można je wykopać już po pierwszej odwilży i przy pierwszych promykach wiosennego słońca delektować się ich niezwykłym smakiem. Wystarczy tylko pamiętać o tym, aby zasadzić roślinę między październikiem a grudniem.
Jednocześnie warto mieć na uwadze to, że choć topinambur jest odporny na popularne szkodniki i choroby, zagrażać mu mogą karczowniki i nornice, a także szara pleśń i rdza słonecznika. Dlatego, jeśli zależy Ci na dorodnych bulwach, regularnie oglądaj roślinę, sprawdzając, czy zdrowo się rozwija.
Topinambur – smak
Topinambur jest bardzo wszechstronnie wykorzystywany np. do ozdoby ogrodu i produkcji biomasy, jednak najczęściej traktuje się go jako warzywo bulwiaste. Jego bulwy mają smak podobny do ziemniaków, nieco orzechowy i słodki. Najlepiej smakują zebrane świeżo po przymrozkach. W innych porach roku nie poleca się jego zbierania.
fot. Pixabay.com
Topinambur – właściwości
Walory smakowe to nie jedyne zalety tej rośliny. Słonecznik bulwiasty zawiera 17% inuliny, dzięki której wyróżnia się dużą wartością energetyczną i odżywczą. Dodatkowo stanowi źródło cennych witamin, w tym A, C, E i z grupy B oraz minerałów, takich jak krzem, wapń, fosfor i cynk. Składniki te wspierają:
- walkę z chorobami jelita grubego, skóry, powiek, a także łuszczycą i oparzeniami,
- regulowanie poziomu cukru we krwi,
- redukcję ilości szkodliwego cholesterolu,
- normalizowanie funkcjonowania układu pokarmowego,
- łatwiejsze wchłanianie się minerałów, takich jak żelazo, wapń i magnez,
- oczyszczanie organizmu z metali ciężkich, toksyn, a nawet alkoholu,
- poprawę zdolności koncentracji,
- redukcję stresu,
- rozwijanie się korzystnej flory bakteryjnej w jelitach,
- eliminowanie bakterii powodujących biegunki i zapalenia jelita grubego,
- poprawę odporności organizmu.
Topinambur nie zawiera tłuszczu ani cholesterolu, dzięki czemu jest niezwykle cennym składnikiem codziennej diety, a dodatkowo ma zdolność do pęcznienia w żołądku, co jest istotne zwłaszcza w przypadku walki z nadwagą i otyłością[1].
Topinambur – jak jeść?
Hodujesz słonecznik bulwiasty w swoim ogrodzie i zastanawiasz się, jak go wykorzystywać w kuchni? Możesz przyrządzić go na wiele sposobów i np. zrobić:
- frytki z topinamburu. Wystarczy obrać go ze skórki, a następnie pokroić na ulubioną grubość tak jak zwykłe ziemniaki. Potem trzeba go zamarynować w mieszance oleju z ulubionymi przyprawami i upiec w piekarniku przez 15-20 minut,
- sałatkę z topinamburu. Świetnie komponuje się z orzechami, jabłkami, serami, jak i strączkami. Na blogach kulinarnych z łatwością znajdziesz ciekawe połączenia smaków, które zaskoczą twoich gości,
- rozgrzewającą zupę-krem. To idealna propozycja na jesień i zimę, kiedy bulwy są najsmaczniejsze. Ugotuj topinambur z włoszczyzną, dodaj oliwę lub masło dla smaku i zmiksuj całość na gładki mus. Tak przygotowaną zupę podaj polaną oliwą truflową i posypaną drobno siekanymi, prażonymi orzechami włoskimi. Będziesz pod wrażeniem jej delikatnego smaku!
Na rynku znajdziesz również wiele przetworów z wykorzystaniem słonecznika bulwiastego. Na szczególną uwagę zasługuje wersja kiszona warzywa, która świetnie urozmaica codzienne menu.
Topinambur możesz stosować jako alternatywę dla popularnych ziemniaków i regularnie wzbogacać nim swoje danie. Warto jednak pamiętać, że spożycie go w nadmiernej ilości może powodować wzdęcia i gazy. Dlatego należy jeść to warzywo z umiarem.
fot. Pixabay.com
Topinambur – sadzonki
Słonecznik bulwiasty wzbudził twoje zainteresowanie i chcesz zacząć uprawiać go w swoim ogrodzie? Topinambur bardzo łatwo się rozmnaża poprzez sadzonki. Możesz je pozyskać od osoby, która je hoduje lub zakupić w gospodarstwie ekologicznym. Szeroki wybór sadzonek znajdziesz również na popularnych portalach sprzedażowych, gdzie rolnicy sprzedają pojedyncze bulwy topinamburu. Cena jednej sadzonki rozpoczyna się już od 1 zł, jednak im większe zamówienie, tym większa zniżka.
Zasadź topinambur w swoim ogrodzie jesienią, aby już wiosną cieszyć się smacznymi bulwami. Gwarantujemy, że roślina zaskoczy cię swoimi walorami, nie tylko smakowymi, ale także dekoracyjnymi!
Redakcja Deccoria.pl
Źródła:
[1] I. Mystkowska, K. Zarzecka, M. Gugała, A. Baranowska, "Właściwości probiotyczne i farmakologiczne słonecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus L.)", dostęp: http://www.phie.pl/pdf/phe-2015/phe-2015-1-064.pdf