Spis treści:
- Świerk — charakterystyka
- Jak wyglądają świerki?
- Właściwe stanowisko dla świerków
- Sadzenie i uprawa świerków
- Świerk w medycynie
Świerk — charakterystyka
Świerk liczy około 50 gatunków. Pochodzą z półkuli północnej, zwłaszcza ze stref podbiegunowych. Od koła podbiegunowego często są jedynym drzewem iglastym, jakie można znaleźć. W strefach umiarkowanych świerki wolą osiedlać się w górach. Większość gatunków pochodzi z wysokich gór środkowych i zachodnich Chin. Świerk serbski (Picea omorika) i świerk kłujący (Picea pungens) były często sadzone w ogrodach w latach 70. i 80. XX wieku.
Jak wyglądają świerki?
Jako gatunek dziki, świerki są bardzo wysokie i mają smukłe, stożkowate korony. Tylko w bardzo starych drzewach, które stoją pojedynczo, stają się one szersze na górze. Zewnętrznie gatunki niewiele się od siebie różnią. Jednak wiecznie zielone świerki można łatwo odróżnić od jodeł. Ich igły są kwadratowe z wyraźnym czubkiem i są dość twarde. Z kolei igły sosnowe są raczej miękkie i nie kłują. W przeciwieństwie do szyszek jodły, te świerkowe rosną ku dołowi. Dojrzałe szyszki również całkowicie odpadają — u jodeł rozpadają się. Świerk jest w większości dwupienny. Kwiaty męskie są żółte, żeńskie raczej czerwone. Igły świerkowe są bardzo twarde. Mają też wyraźną końcówkę.
Właściwe stanowisko dla świerków
Świerki najlepiej sprawdzają się w miejscach nasłonecznionych lub częściowo zacienionych. Są mało wymagające pod względem gleby. Wartość pH nie ma znaczenia. W naturze najczęściej można je znaleźć na glebach wilgotnych i podmokłych. Podłoże nie powinno być ciężkie, suche i gliniaste. W przeciwnym razie drzewa będą podatne na korniki i staną się niestabilne. Świerk kłujący i świerk serbski najlepiej radzą sobie z suszą. Gatunki wyżej rosnące potrzebują jak najbardziej osłoniętego od wiatru miejsca.
Sadzenie i uprawa świerków
Sadzenie świerków
Jeśli gleba jest dobrze zdrenowana i niezbyt sucha, nie trzeba specjalnie przygotowywać podłoża do sadzenia. Po posadzeniu należy zabezpieczyć większe drzewa kołkiem, aby nie przewróciły się na wietrze. Aby zapobiec wysychaniu krążka korzeniowego, latem zaleca się mulczowanie warstwy kompostu z kory.
Wszystkie świerki rozmnażają się przez siew. Aby im to umożliwić, zbiera się dojrzałe szyszki z ziemi. Następnie luzuje nasiona i suszy przez kilka dni. Przechowuje się je w ciemnej i chłodnej papierowej torbie do marca. Przed siewem w marcu należy je włożyć do woreczka foliowego z wilgotnym piaskiem na 48 godzin. W tym czasie najlepiej przechowywać go w lodówce. Następnie wysiewa się spuchnięte nasiona w ogrodzie lub w misce z ziemią doniczkową. Należy je przykryć cienko ziemią. Szkółki drzewne wykorzystują sadzonki do rozmnażania mniejszych odmian późnym latem. Pobierają je z nowych, już zdrewniałych pędów. Do tego potrzebna jest szklarnia z ogrzewaniem podłogowym i systemem zamgławiania zapewniającym wysoką wilgotność.
Można również rozmnażać większe odmiany przez szczepienie. W tym celu późnym latem szlachetne gałązki są spłaszczane lub spiczane na 3-4 letnich sadzonkach świerka czerwonego. Potrzebna jest również szklarnia, aby zimować młode rośliny.
Czytaj także: Napar z jego liści działa jak witaminowa bomba. Dlaczego warto uprawiać i stosować czystek?
Świerk nie wymaga specjalnej pielęgnacji. Fot. 123RF.com
Pielęgnacja świerków
Drzewa iglaste nie wymagają specjalnej pielęgnacji. Tylko w bardzo gorące i suche lata wilgoć utrzymuje się w drzewach. Szczególnie nowo posadzone osobniki szybko stają się podatne na szkodniki, jeśli brakuje im wody. Należy wielokrotnie wapnować glebę wokół świerka, ponieważ igły podczas gnicia uwalniają kwas humusowy i zakwaszają ziemię. Kiedy tylko wartość pH osiągnie wartość poniżej 5, należy temu przeciwdziałać wapnem.
W przypadku świerków cięcie nie jest w zasadzie konieczne. Jeśli już się to robi, trzeba unikać wcinania się zbyt głęboko w drewno. Świerki ponownie kiełkują tylko tam, gdzie są igłowane pędy.
Świerki w ogrodzie
Świerki samotne robią wrażenie. Do stworzenia kompozycji soliterowej nadają się gatunki, które rosną pionowo i tworzą wyraziste korony. Są to na przykład:
- świerk grzywiasty (Picea breweriana),
- świerk orientalny (Picea orientalis),
- świerk serbski (Picea omorika),
- świerk czerwony "Inversa" (Picea abies).
Bardzo popularne są również formy karłowate. Wyglądają bardzo dekoracyjnie w ogrodach skalnych lub ogrodach wrzosowych.
Choroby i szkodniki świerka
Najczęściej spotykanymi szkodnikami świerków są ochojniki. Atakują świerk sitkajski, ale także świerk czerwony i świerk serbski. Są aktywne nawet zimą. Charakterystyczne są ich czerwone oczy. Porażone drzewa można rozpoznać po ich uszkodzonych i uschniętych igłach. Preparaty zawierające olej rzepakowy pomagają zwalczać te szkodniki. Należy dobrze zwilżać wszystkie gałązki i gałęzie dookoła drzewa. Powtarza się ten zabieg kilka razy w odstępie dwóch tygodni. Brązowe, pochyłe igły mogą wskazywać na brak magnezu.
Czytaj także: Jak podlewać ogród latem? 10 zasad nawadniania roślin nie tylko w upały
Z młodych pędów świerka można przyrządzić syrop. Fot 123RF.com
Świerk w medycynie
Świerk jest szeroko rozpowszechnionym i szanowanym surowcem zielarskim od czasów starożytnych. Pędy i igły oraz żywica (terpentyna) były i są stosowane pomocniczo przy różnych chorobach. Roślina ta możne wspierać organizm przy zapaleniu oskrzeli, kaszlu, infekcjach gardła i płuc. Może również wspomagać przy reumatyzmie, zapaleniu pęcherza moczowego, żylakach oraz chorób skóry oraz odmrożeń.
Skład świerka
Głównymi składnikami są olejki eteryczne i żywica oraz witaminy. Ponadto świerk zawiera garbniki, kwas mrówkowy, cukier inwertowany, sacharozę czy piceinę. Częściami wykorzystywanymi jako surowce zielarskie są pąki, igły, młode pędy, biel, kora i żywica. Należy je pobierać wiosną. Głównym składnikiem żywicy jest terpentyna. Zawiera ok. 20% olejku eterycznego i 70% czystej żywicy.
Przepisy medycyny ludowej – świerk
Medycyna ludowa zna przepisy, w których wykorzystywany jest świerk.
- Syrop świerkowy: Młode pędy i cukier ułożyć warstwami w szklance, wystawić na kilka tygodni na słońce, następnie przecedzić. Spożyj w ilości łyżeczki do herbaty. Syrop z młodych pędów świerka działa przeciwbakteryjnie i napotnie, a także ułatwia odksztuszanie. Można go stosować podczas kataru, przeziębienia, zapalenia zatok, zapalenia oskrzeli, czy zapalenia krtani. Nie należy jednak przesadzać z ilością spożywanego syropu, ponieważ jego nadmiar może spowodować zatrucie organizmu.
- Delikatne, zielone pędy wiosenne w maju, które są bogate w witaminę C, można również wykorzystać na "miód". "Miód świerkowy": Włóż kiełki do szklanki i zalej je niewielką ilością wody, odstaw na 1 tydzień, a następnie przelej wszystko do dużego rondla. Dodaj garść świeżych jagód leśnych do 2½ l. Zagotuj i odcedź. Zagęszczanie płynu cukrem: 1 kg na litr.
- Maść z żywicy świerkowej: upłynnij 100 g żywicy; Rozpuść wosk pszczeli (1/10 ilości żywicy) i wymieszaj go z podgrzaną, płynną żywicą. Powoli mieszaj z podgrzanym olejem roślinnym. Na ćwierć litra oleju zaleca się około 250 g żywicy (dawkowanie w zależności od konsystencji).
Maść świerkowa wspomaga leczenie przeziębień, kaszlu i kataru. Jest też stosowana w leczeniu bólu stawów, mięśni, oraz przy nerwobólach. Ze względu na właściwości przeciwbakteryjne wykorzystuje się ją również w leczeniu dolegliwości skórnych takich jak zakażenia bakteryjne i stany zapalne. Wspomaga też leczenie łuszczycy.
- Kąpiel świerkowa: Jako dodatek do kąpieli na 1 l wody przygotowuje się co najmniej 100 g kiełków lub igieł w postaci naparu lub wywaru. Lub: 500 g pędów i igieł wymieszać z 5-10 razy większą ilością wody, po 1 godzinie pod przykryciem, powoli doprowadzić do wrzenia i po kilku minutach gotowania odstawić na około 10 minut.
Kąpiel świerkowa ma korzystne działanie w przypadku nieżytów dróg oddechowych. Działa rozgrzewająco i relaksująco. Warto stosować kąpiele świerkowe w przypadku bólów reumatycznych, mięśniowych, bólów stawów i nerwobóli.
Świerk jest nie tylko elementem dekoracyjnym ogrodu, ale również wspiera zachowanie dobrego zdrowia. Warto więc zasadzić tę roślinę w swoim ogrodzie.