Spis treści:
- Co to jest borowina? Jak się ją pozyskuje?
- Zalety stosowania borowiny w ogrodzie
- Jak stosować borowinę w ogrodzie?
- Do jakich roślin stosować borowinę?
Co to jest borowina? Jak się ją pozyskuje?
Borowina to specyficzny rodzaj torfu, który powstaje w wyniku wieloletniego rozkładu roślinności bagiennej w warunkach ograniczonego dostępu tlenu. Proces ten, znany jako humifikacja, przekształca materię organiczną w substancję bogatą w kwasy humusowe, minerały (np. potas, magnez, żelazo) oraz mikroelementy. Te składniki nadają borowinie wyjątkowych właściwości: kwasy humusowe poprawiają strukturę gleby, zwiększając jej zdolność do zatrzymywania wody i składników odżywczych, natomiast minerały i mikroelementy wspierają zdrowy wzrost roślin.
Tradycyjnie borowinę wydobywa się z naturalnych torfowisk. Po odpowiednim okresie dojrzewania – kiedy roślinność ulega wystarczającemu rozkładowi – surowiec jest mechanicznie zbierany. Po wydobyciu surowiec jest dokładnie oczyszczany i suszony, ponieważ od jakości wydobycia zależy przydatność borowiny w zastosowaniach rolniczych, ogrodniczych czy leczniczych.
Borowina nie pochodzi wyłącznie z torfowisk. W uzdrowiskach wykorzystuje się ją do zabiegów terapeutycznych, a po ich zakończeniu powstaje tzw. borowina pozabiegowa – produkt uboczny tych procesów. Badania przeprowadzone przez Kłapeć i współpracowników (Medycyna Środowiskowa, 2013) wykazały, że borowina pozabiegowa jest wolna od szkodliwych bakterii i jaj pasożytów. Dzięki temu może być bezpiecznie stosowana jako naturalny nawóz, który poprawia strukturę gleby.
Przeczytaj również: Jak odkwasić glebę w ogrodzie warzywnym? Utrzymanie odpowiedniego pH gleby w warzywniku
Zalety stosowania borowiny w ogrodzie
Borowina stanowi efektywny środek amelioracyjny (rozluźniający) dla gleb gliniastych i ilastych. Dzięki wysokiej zawartości materii organicznej, borowina zwiększa przepuszczalność wody i napowietrzenie gleby. Badania przeprowadzone w 2015 roku przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) wykazały, że zwiększa zdolność retencji wody w glebie o 20 proc. w porównaniu z próbami kontrolnymi, co przekłada się na lepsze warunki wodne dla roślin w okresach suszy. Jest to szczególnie istotne m.in. dla pomidorów, które potrzebują dużych ilości wody do wzrostu i rozwoju.
Jednym z najważniejszych składników borowiny są kwasy humusowe – związki organiczne o właściwościach chelatujących, które zwiększają dostępność mikro- i makroelementów dla roślin. Mechanizm ten polega na wiązaniu jonów metali, takich jak Fe²⁺, Mg²⁺ czy K⁺, w formy rozpuszczalne i przyswajalne przez system korzeniowy. W badaniach nad uprawą borówki amerykańskiej stwierdzono, że aplikacja borowiny skutkuje przyrostem biomasy na poziomie 15 proc. w porównaniu z glebami niewzbogaconymi, co przypisuje się lepszemu zaopatrzeniu w składniki mineralne (źródło: Journal of Horticultural Science, 2018). Efekt ten nie wynika z bezpośredniego nawożenia, lecz z optymalizacji środowiska glebowego.
Przed zastosowaniem borowiny w ogrodzie, spulchnij i przegrab glebę. Dobrze jest ją połączyć z kompostem lub innym nawozem organicznym. Fot. EduardSV/CanvaPro
Borowina odgrywa rolę stymulatora biologicznej aktywności gleby, wspomagając rozwój mikroorganizmów odpowiedzialnych za rozkład materii organicznej. Obecność substancji organicznych sprzyja namnażaniu bakterii tlenowych (Bacillus spp.) oraz grzybów saprofitycznych (Trichoderma spp.), które przyspieszają mineralizację i uwalniają składniki odżywcze. Analizy mikrobiologiczne wykazały, że w glebach z dodatkiem borowiny populacja pożytecznych mikroorganizmów wzrasta o 30 proc. w okresie trzech miesięcy od aplikacji.
Jednakże wydobycie borowiny z torfowisk naturalnych budzi kontrowersje z uwagi na emisję dwutlenku węgla związaną z naruszeniem pokładów torfu. Dane pokazują, że degradacja 1 ha torfowiska uwalnia do atmosfery ok. 6 ton CO₂ rocznie. W kontekście zmian klimatycznych i ochrony bioróżnorodności warto rozważyć stosowanie zamienników w postaci kompostu organicznego lub substratów kokosowych, które nie obciążają ekosystemów torfowych.
Przeczytaj również: Jak poprawić jakość gleby w ogrodzie?
Jak stosować borowinę w ogrodzie?
Jeśli chcesz zacząć stosować borowinę w swoim ogrodzie, najpierw spulchnij i przegrab glebę. Pamiętaj jednak, że będzie działała skuteczniej, gdy wymieszasz ją z kompostem lub innymi materiałami organicznymi. Takie połączenie zapewnia równomierne rozprowadzenie składników odżywczych oraz lepsze warunki dla mikroorganizmów. Możesz również zastosować lekkie nawozy mineralne, aby uzupełnić ewentualne braki.
- Dawkowanie: ilość borowiny zależy od rodzaju gleby i roślin, które uprawiasz. Na słabych, jałowych ziemiach rozsyp 1–2 kg na 10 m² co 4–6 tygodni w czasie sezonu wzrostu. Jeśli gleba jest już żyzna, użyj mniejszej ilości – wymieszaj borowinę z kompostem jako dodatek.
- Aplikacja: rozsyp borowinę ręcznie lub użyj motyki, lekko mieszając ją w wierzchnią warstwę gleby. Uważaj, aby nie przykryć korzeni roślin. Na większych powierzchniach możesz użyć sprzętu mechanicznego, który ułatwi równomierne rozprowadzenie.
Najlepsze efekty osiągniesz, stosując borowinę wczesną wiosną (pobudza wzrost korzeni) lub jesienią (przygotowuje glebę na zimę). Latem też można ją stosować, ale pamiętaj o regularnym podlewaniu – borowina pomaga zatrzymać wodę, ale nie zastąpi nawadniania.
Borowina sprawdza się także w uprawach warzywnych. Rośliny o delikatnych systemach korzeniowych, np. marchew, pietruszka czy rzodkiewka, zyskują na lepszej przepuszczalności i dostępie do tlenu Fot. Natali Ploskaya/123RF.com
Do jakich roślin stosować borowinę?
Borowina to wszechstronny, naturalny dodatek do gleby, który może znacząco poprawić warunki uprawy różnych roślin. Obniża pH, poprawia strukturę gleby i dostarcza wielu mikroelementów, dlatego znajduje zastosowanie w wielu typach ogrodów – od sadów po rabaty ozdobne.
- Rośliny kwasolubne
Rośliny preferujące kwaśne środowisko, czyli borówki, azalie, rododendrony czy hortensje, to jedne z największych beneficjentów borowiny. Dzięki wysokiej zawartości kwasów humusowych borowina naturalnie obniża pH gleby, co jest niezwykle ważne w przypadku borówek, które najlepiej rosną w glebie o pH 4,5–5,5. Borowina dostarcza także manganu i żelaza, które wspierają zdrowy wzrost, i intensywne kwitnienie azalii. Ogrodnicy często stosują borowinę w sadach borówkowych lub na rabatach z rododendronami, mieszając ją z glebą w proporcji 1:3, aby stworzyć stabilne, kwaśne podłoże przez cały sezon wegetacyjny.
Porada praktyczna: Jeśli gleba w twoim ogrodzie jest zbyt zasadowa (pH powyżej 6), borowina pomoże ją zakwasić, ale warto regularnie kontrolować odczyn, by nie przesadzić.
- Warzywa i zioła
Borowina sprawdza się także w uprawach warzywnych i zielarskich, zwłaszcza na glebach ubogich w materię organiczną. Poprawia retencję wody, zmniejszając potrzebę częstego podlewania, zwłaszcza w okresach suszy oraz rozluźnia strukturę gleby, ułatwiając rozwój korzeni. Rośliny o delikatnych systemach korzeniowych, np. sałata, marchew, pietruszka czy rzodkiewka, zyskują na lepszej przepuszczalności i dostępie do tlenu. Z kolei warzywa plonujące, m.in. pomidory, papryka, ogórki czy dynia, korzystają z mikroelementów i zwiększonej żyzności gleby, co przekłada się na większe i smaczniejsze plony. W przypadku bazylii i mięty, borowina wspiera intensywny wzrost i aromat liści.
Porada praktyczna: Na grządkach warzywnych wymieszaj borowinę z wierzchnią warstwą gleby (ok. 10–15 cm) wiosną przed sadzeniem – to zapewni roślinom dobry start.
Stosując borowinę do nawożenia fuksji, zalewnisz jej bujny wzrost i obfite kwitnienie.Fot. Jessica Hyde/CanvaPro
- Rośliny ozdobne
Marzysz o ogrodzie pełnym kolorów? Borowina może ci w tym pomóc. Po jej zastosowaniu petunie, lobelie, begonie, fuksje czy wieloletnie byliny (np. hosty czy żurawki) będą bujniej wzrastać i dłużej kwitnąć. Naturalne składniki borowiny, w tym kwasy organiczne, intensyfikują barwy kwiatów i wzmacniają odporność roślin na stres, np. suszę, przymrozki czy silne słońce. Dodatkowo borowina zapobiega erozji gleby na rabatach, utrzymując ją w dobrej kondycji nawet podczas ulewnych deszczy.
Porada praktyczna: Przy sadzeniu roślin ozdobnych dodaj garść borowiny do dołka – to wspomoże ukorzenienie i zapewni stały dopływ składników odżywczych.
- Trawniki
Borowina może być cennym dodatkiem do trawników, ale wymaga ostrożnego stosowania. Poprawia strukturę gleby i zwiększa jej zdolność do magazynowania wody, na glebach ciężkich, gliniastych, na których często zalega woda, tworząc kałuże i błoto. Dzięki borowinie podłoże staje się bardziej przepuszczalne, a trawa rośnie równomiernie. Jednak jej kwaśny odczyn (pH 4–5) może być problematyczny na glebach już kwaśnych – trawniki najlepiej rozwijają się przy pH 6–7. Dlatego przed użyciem borowiny sprawdź odczyn gleby za pomocą prostego testu (dostępnego w sklepach ogrodniczych). Jeśli pH jest poniżej 6, rozważ dodanie wapna, aby je zrównoważyć. Na glebach neutralnych borowina zadziała bez przeszkód, poprawiając kondycję trawnika.
Porada praktyczna: Przy zakładaniu trawnika wymieszaj borowinę z glebą w proporcji 1:5 i dokładnie rozprowadź, aby uniknąć miejscowego zakwaszenia.
Źródło: deccoria.pl; Nature Climate Change 2021; Soil Microbiology Reviews 2020;
Przeczytaj również:
Czy nawożenie ma wpływ na smak winogron?
Najlepsze wiosenne nawozy do malin. Obficie obrodzą dużymi i soczystymi owocami
Siarczan żelaza na mech na trawniku. Jak go stosować bezpiecznie?